Ứng dụng của điện não đồ giấc ngủ trong lâm sàng

11/10/202212/10/2022

I. Khái niệm

Điện não đồ là phương pháp thăm dò chức năng hoạt động sinh lý của tế bào não, thông qua việc ghi lại các hoạt động sinh học của tế bào não riêng biệt hay một tập hợp tế bào não truyền dẫn trực tiếp hoặc gián tiếp qua vỏ não và da đầu Hình ảnh điện não ghi lại bằng hệ thống máy phản ánh chức năng sinh lý, bệnh lý của vùng bán cầu hoặc toàn bộ não liên quan với các triệu chứng lâm sàng, bổ sung cho chẩn đoán và theo dõi điều trị gọi là điện não đồ lâm sàng.Từ khi ra đời cho đến nay, với sự phát triển và hoàn thiện không ngừng, điện não đồ đóng góp vai trò đáng kể trong chẩn đoán, điều trị và tiên lượng bệnh của hệ thần kinh trung ương..

1. Các phương pháp ghi điện não đồ

Ghi điện não thường quy: là phương pháp ghi điện não đồ thông thường, người bệnh được ngồi ghế, các điện cực được cố định bằng mũ điện não, quy trình ghi thường ngắn dưới 15 phút, trong quá trình ghi có thực hiện các biện pháp kích thích: ánh sáng, hít thở sâu, nhắm mở mắt…

Nhược điểm của phương pháp này là điện cực không được gắn cố định vào da đầu dễ bị nhiễu, thời gian ghi ngắn nên tỷ lệ phát hiện ra sóng bệnh lý thấp

Hình 1. quá trình ghi điện não đồ thường quy

Ghi điện não đồ giấc ngủ hay còn còn gọi là điện não đồ kéo dài: là phương pháp ghi điện não đồ trong đó người bệnh được gắn điện cực trên da đầu bằng điện cực đĩa dán chắc chắn khi ghi người bệnh thường được nằm trên giường ghi điện não, quá trình ghi có thể kéo dài hàng giờ đến 24h.

Ưu điểm của phương pháp này: chính là khắc phục được nhược điểm của điện não đồ thường quy, đó là chất lượng hình ảnh tốt hơn, thời gian ghi kéo dài nên tỷ lệ phát hiện ra sóng bất thường cao hơn nhiều, điện não đồ kéo dài có nhiều ứng dụng rộng rãi hơn trong lâm sàng;

Hình 2. Ghi điện não đồ giấc ngủ (kéo dài 24 giờ)

Ghi điện não đồ video: là phương pháp ghi điện não đồ kéo dài kèm theo có camera ghi lại được hình ảnh tổng thể của người bệnh trong quá trình ghi điện não, giúp bác sĩ lâm sàng có thể theo dõi được biểu hiện lâm sàng của của người bệnh khi có sóng điện não bất thường;

Hình 3. quá trình ghi điện não đồ video

Sự biến đổi của các sóng điện não trong bệnh lý.

Khi có tổn thương thực tổn ở não hoặc rối loạn chức năng của não sẽ dẫn tới quá trình dẫn truyền điện học của tế bào não thay đổi dẫn đến các sóng điện não bị biến đổi không giống như bình thường; sẽ xuất hiện các bất thường trên bản ghi điện não bao gồm :

Sự thay đổi về tỷ lệ xuất hiện các sóng alpha, beta: rối loạn giấc ngủ, trầm cảm, lo âu…
Sự thay đổi về biên độ các sóng (hình dạng)
Xuất hiện các sóng chậm cố định tương quan với vùng não bị ảnh hưởng chức năng: sau đột quỵ, chấn thương sọ não, viêm não…
Có sự mất cân xứng về sóng điện não ở 2 bên bán cầu: sau các chấn thương sọ não
Xuất hiện các phức bộ sóng mới đặc trưng của động kinh: gai, nhọn, nhọn chậm, đa nhọn, đa nhọn chậm, loạn nhịp cao điện thế…
Sự rối loạn các sóng trong các pha của giấc ngủ: rối loạn giấc ngủ.

Ứng dụng chỉ định của điện não đồ giấc ngủ trong lâm sàng

Chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh động kinh: trong bệnh động kinh, điện não được coi là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán cơn đó có phải là động kinh không vì có tính đặc hiệu cao; ngoài ra ghi điện não giúp bác sĩ theo dõi điều trị bệnh động kinh .
Nghiên cứu sinh lý giấc ngủ và rối loạn giấc ngủ: điện não là phương tiện nghiên cứu sinh lý giấc ngủ hiệu quả nhất và cũng là công cụ góp phần quan trọng trong nghiên cứu rối loạn giấc ngủ, động kinh khi ngủ, các cử động bất thường trong giấc ngủ, hội chứng ngưng thở khi ngủ…
Điện não định vị có vai trò quan trọng trong phẫu thuật vi phẫu điều trị động kinh, điện não định vị đang được ứng dụng rộng rãi trong phẫu thuật điều trị động kinh kháng trị.
Nghiên cứu sự ảnh hưởng chức năng của vùng não sau các tổn thương thực tổn và theo dõi sự hồi phục theo thời gian: sau đột quỵ, chấn thương sọ não, viêm não… các vùng não tổn thương sẽ xuất hiện các đặc điểm sóng bệnh lý; ghi điện não giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác vùng bị ảnh hưởng chức năng, và khả năng hồi phục dần thông qua sự biến đổi điện não theo thời gian;
Điện não đồ là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán chết não.
Ứng dụng điện não trong chẩn đoán các giai đoạn của hôn mê kết hợp với các thang điểm lâm sàng, phim chụp CHT chức năng…
Đánh giá mức độ tiến triển của sa sút trí tuệ theo thời gian và mức độ bệnh
Đánh giá mức độ rối loạn chức năng não trong các nhiễm độc thần kinh: hóa chất, thuốc, chuyển hóa: thuốc an thần kinh, rượu, tăng ure huyết, toan chuyển hóa…

Tại Khoa Thăm Dò Chức Năng – Bệnh viện C Đà Nẵng , kỹ thuật đo điện não giấc ngủ ( kéo dài 24 giờ) được thực hiện trên hệ thống máy điện não hiện đại nhất hiện nay, hệ thống điện não 64 kênh có chức video của hãng Natus- Mỹ, đạt tiêu chuẩn quốc tế. Toàn bộ quy trình đo đều được thực hiện bởi đội ngũ y Bác sỹ có kinh nghiệm và được đào tạo bài bản sẽ giúp chẩn đoán và theo dõi động kinh, các nguyên nhân rối loạn giấc ngủ, các cử động bất thường trong giấc ngủ, hội chứng ngưng thở khi ngủn. Đồng thời hệ thống máy còn đáp ứng các kỹ thuật chuyên sâu như: Điện não định vị ứng dụng trong phẫu thuật vi phẫu điều trị động kinh kháng trị , theo dõi sự phục hồi và biến đổi sóng điện não sau thời gan bị đột quỵ, chấn thương sọ não, đánh giá mức độ sa sút trí tuệ….

Tác giả: Bs CKII Trịnh Thế Lân

TÀI LIỆU THAM KHẢO.

Điện não đồ ứng dụng trong thực hành lâm sàng – Đinh Văn Bền- Nhà xuất bản y học (2001)
Điện não đồ lâm sàng-Lê Quang Cường, Pierre Jallon- Nhà xuất bản Y học
Thực hành lâm sàng thần kinh học tập IV- Nguyễn Văn Chương- Nhà xuất bản y học (2012)