Cần phát hiện sớm đột quỵ

Hơn 2.400 năm trước, Hippocrate (460-370 trước CN) là người đầu tiên đã mô tả hiện tượng liệt đột ngột mà ngày nay ta cho là do đột quỵ (ĐQ) gây ra.

Đột qụy là gì?

Tình trạng mất chức năng não hay mất ý thức phát triển nhanh do ngừng cung cấp máu tới toàn bộ hay một bộ phận của não. Có nhiều nguyên nhân làm cho não không được cung cấp máu và tổn thương có thể xảy ra ở nhiều vùng khác nhau của não.ĐQ là nguyên nhân tử vong thứ ba ở thế giới phương Tây sau bệnh tim và ung thư. Tỉ lệ ĐQ tăng theo tuổi và các nguyên nhân sinh bệnh cũng khác nhau theo từng độ tuổi.Khu vực não có rối loạn cung cấp máu sẽ: 1. Không nhận được đầy đủ oxy và glucose do đó ngay lập tức gây suy giảm hay làm hỏng chức năng thần kinh. 2. Nhiều đợt thiếu máu cục bộ ở não sẽ hủy hoại hay gây tổn thương nặng cho tế bào thần kinh, dẫn đến suy yếu chức năng não ở một khu vực nào đó.ĐQ là tình trạng bệnh lý cần cấp cứu vì có thể gây ra tổn thương vĩnh viễn cho hệ thần kinh hoặc thậm chí gây tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Tính trung bình ở các nước công nghiệp, cứ 45 giây lại xảy ra một trường hợp ĐQ và cứ 3 phút lại có 1 người chết vì ĐQ.Các yếu tố nguy cơ của ĐQ bao gồm: tuổi cao, tăng huyết áp, tiểu đường, nồng độ cholesterol cao trong máu, hút thuốc lá.
Sự khởi đầu khó nhận biết của ĐQ

Trong một bữa tiệc đứng với bạn bè, chị N tự nhiên hơi khuỵu xuống và đánh rơi chiếc đĩa ăn, mọi người xúm lại nhưng chị nói không sao, chỉ vì đôi giày mới làm chị bị vấp. Trong khi N có vẻ còn hơi váng vất thì bạn bè giúp phủi những chỗ dây bẩn trên quần và đem lại cho N đĩa thức ăn mới, sau đó N vẫn đi lại và tỏ ra vui vẻ cho đến cuối bữa ăn. Thế nhưng chỉ vài tiếng sau, chồng chị báo tin đã phải đưa N vào bệnh viện và đến 6 giờ chiều thì N qua đời. N đã bị ĐQ ngay trong bữa ăn. Nếu như mọi người biết nhận ra những dấu hiệu sớm của ĐQ thì có lẽ N vẫn có thể sống sót. Một biến chứng có thể cứu sống nhưng nhiều người đã rơi vào tình trạng muộn, không thể cứu chữa.
Tầm quan trọng của việc phát hiện sớm ĐQ

Một thầy thuốc thần kinh học nói rằng nếu tiếp cận được nạn nhân bị ĐQ trong vòng 3 giờ thì ông có thể đảo ngược… hoàn toàn tác động của ĐQ. Theo ông, bí quyết là cần nhận biết các dấu hiệu ĐQ và được điều trị ngay 3 giờ đầu – yêu cầu về thời gian có tính chất rất khắc nghiệt.

3 động tác quan trọng để chẩn đoán ĐQ

Đôi khi khó nhận biết các triệu chứng ĐQ, điều đó đồng nghĩa với tai họa và là điều rất đáng tiếc. Người bị ĐQ có thể có tổn thương não nghiêm trọng khi những người xung quanh cũng không nhận biết được triệu chứng.Ngày nay, các thầy thuốc cho rằng một người ngoại đạo (không thuộc ngành y tế) cũng có thể nhận ra tai biến ĐQ bằng cách yêu cầu nạn nhân thực hiện được:- Bảo nạn nhân mỉm cười.- Bảo nạn nhân nói một câu đơn giản, có ý nghĩa và mạch lạc (VD: Hôm nay trời đẹp!)- Bảo nạn nhân giơ cả hai tay lên. Ngoài ra, có thể phát hiện thêm một dấu hiệu nữa của ĐQ là bảo BN thè thẳng lưỡi, nếu lưỡi cong, không thẳng được hay lệch sang một bên thì cũng là báo hiệu ĐQ.Khi đó, cần cho nạn nhân uống ngay 2 viên Aspirine 500mg để giúp làm thông thoáng mạch máu ( làm cho cục máu ở lòng mạch không to thêm).Nếu không thực hiện một trong những điều trên thì gọi ngay trung tâm cấp cứu của thành phố, báo cho người thường trực biết các triệu chứng để họ điều xe đến ngay.Thầy thuốc tim mạch tin rằng nếu gửi thông tin này bằng email cho 10 người thì ít nhất cũng có 1 nạn nhân ĐQ được cứu sống.
BS ĐÀO XUÂN DŨNG

Trích tờ báo “Lao động ” cuối tuần số 49 từ ngày 5-7/12/2008
Thông tin do phòng Điều Dưỡng cung cấp